Hipofiz xəstəliklərinin müalicəsi hər zaman cərrahidirmi?
Hipofiz xəstəlikləri, hipofiz vəzi tərəfindən istehsal olunan hormonların balans pozulması nəticəsində meydana gələn müxtəlif pozulmalardır. Bu xəstəliklər, bədənin böyüməsini, metabolizmasını və digər fizioloji funksiyalarını əhəmiyyətli dərəcədə təsir edə bilər. Hipofiz xəstəliklərinin müalicəsi çox vaxt xəstəliyin növünə, səbəbinə və şiddətinə bağlı olaraq fərqlənir. Bu müalicələr, hər zaman cərrahi əməliyyat tələb etmir. Çox vaxt, dərman müalicəsi, şüa terapiyası və digər qeyri-cərrahi yanaşmalar da tətbiq olunur.
1. Dərmanla müalicə
Hipofiz xəstəliklərinin müalicəsində ən çox istifadə olunan metodlardan biri dərman müalicəsidir. Xüsusilə hipofiz şişləri (prolaktinoma və ya akromeqaliya kimi) və hormon balans pozulması zamanı dərmanlar müalicənin əsasını təşkil edir. Aşağıda dərman müalicəsinin istifadə olunduğu bəzi halları qeyd edirik:
Prolaktinoma: Prolaktin hormonunun yüksək səviyyələrinə səbəb olan benign hipofiz şişləri dərmanlarla müalicə edilə bilər. Dopamin agonistləri, prolaktinin səviyyələrini tənzimləməyə kömək edir. Bu dərmanlar şişi kiçiltməyə və prolaktinin normallaşmasına səbəb ola bilər.
Akromeqaliya: Böyümə hormonunun çox istehsalını önləmək üçün somatostatin analoqları və digər dərmanlar istifadə olunur. Bu dərmanlar, böyümə hormonunun səviyyəsini tənzimləyərək xəstəliyin təsirlərini azaldır.
Hipotireoidizm: Hipofiz xəstəliklərindən biri olan hipotireoidizm, tireoid hormonlarının az istehsalı ilə nəticələnir. Bu vəziyyət, tireoid hormonu əvəzləyici dərmanlarla müalicə edilir.
Bu növ dərman müalicələri, çox vaxt hipofiz şişlərinin və hormon pozulmalarının cərrahi müdaxilə olmadan müalicə edilməsi üçün kifayət edir.
2. Şüa terapiyası (radioterapiya)
Bəzi hipofiz şişləri və hipofiz vəzi xəstəlikləri, cərrahi müdaxilə ilə tam müalicə edilə bilməz. Bu halda, şüa terapisi (radioterapiya) istifadə oluna bilər. Şüa terapiyası, hipofiz şişlərinin ölçüsünü kiçiltmək və ya şişlərin böyüməsini dayandırmaq üçün istifadə edilir. Bu müalicə, cərrahi əməliyyatlardan qaçınmaq və ya müvəffəqiyyətsiz əməliyyatlardan sonra şişin nəzarət altında saxlanması üçün tətbiq edilir.
3. Cərrahi müalicə
Hipofiz xəstəliklərinin müalicəsində cərrahi əməliyyat ən son mərhələ olaraq tətbiq olunur. Cərrahi müdaxilə, əsasən aşağıdakı hallarda həyata keçirilir:
Hipofiz şişləri: Şişlər hipofiz vəzində yerləşdiyində və dərman müalicəsi ilə nəzarət altına alınmadığında, cərrahi əməliyyat tələb oluna bilər. Hipofiz şişləri adətən burun yolu ilə (endoskopik) çıxarılır, lakin bəzən kraniotomiya (kəllə açılması) tələb oluna bilər.
Hipofiz vəzi zədələnməsi: Hipofiz vəzi travma nəticəsində zədələndikdə və hormon istehsalı dayanarsa, bəzən cərrahi müdaxilə ilə hipofiz vəzinin funksiyaları bərpa edilməyə çalışılır.
Lakin cərrahiyyə müalicəsi, yalnız dərman müalicəsi və şüa terapiyasının təsirsiz olduğu hallarda düşünülür və ümumiyyətlə, xəstənin vəziyyəti və xəstəliyin növünə görə xüsusi qərar verilir.
4. Hormon əvəzləmə müalicəsi
Hipofiz vəzi bir və ya bir neçə hormon istehsal etmədikdə, hormon əvəzləmə müalicəsi tətbiq edilir. Bu, hipofiz xəstəliklərində geniş istifadə olunan bir müalicə üsuludur. Məsələn, böyümə hormonu çatışmazlığı və ya tireoid hormonu istehsalının olmaması kimi hallarda, müvafiq hormonların əvəzlənməsi ilə xəstənin vəziyyəti yaxşılaşdırıla bilər.
Nəticə
Hipofiz xəstəliklərinin müalicəsi hər zaman cərrahi əməliyyat tələb etmir. Çox zaman dərman müalicəsi, hormon əvəzləmə müalicəsi və şüa terapiyası ilə hipofiz xəstəlikləri effektiv şəkildə idarə oluna bilər. Cərrahi müdaxilə yalnız digər müalicə üsullarının təsirsiz olduğu hallarda və ya şişlər, zədələnmələr kimi vəziyyətlərdə tətbiq olunur. Müalicə planı xəstənin xüsusiyyətlərinə və xəstəliyin növünə görə həkim tərəfindən müəyyən edilir.