Uşaqlarda ən çox rast gəlinən hipofiz vəzi xəstəlikləri
Hipofiz vəzi, beyində yerləşən və çox sayda hormon istehsal edən bir endokrin orqandır. Bu hormonlar bədənin böyüməsi, inkişafı və metabolizmi üçün vacibdir. Uşaqlarda hipofiz vəzi xəstəlikləri nisbətən nadir olsa da, bu xəstəliklər böyümə və inkişaf problemlərinə səbəb ola bilər və diqqətlə izlənilməlidir. Hipofiz pozulmaları bir çox fərqli şəkildə özünü göstərə bilər və onların erkən diaqnozu və müalicəsi çox önəmlidir. Uşaqlarda ən çox rast gəlinən hipofiz vəzi xəstəliklərini aşağıda qeyd edirik.
1. Böyümə hormonunun çatışmazlığı (GH defisiti)
Böyümə hormonu (GH), hipofiz vəzi tərəfindən istehsal olunan və uşaqların normal böyüməsi üçün əhəmiyyətli olan bir hormondur. Bu hormonun çatışmazlığı, uşaqların boyunun normadan kiçik olmasına və normal inkişafın baş verməməsinə səbəb ola bilər. Böyümə hormonunun çatışmazlığı, hipofiz vəzi xəstəlikləri arasında uşaqlarda ən çox rast gəlinən problemdir.
Simptomlar:
- Boyun normadan aşağı olması
- Yavaş inkişaf
- Normal fiziki və əqli inkişafda gerilik
Böyümə hormonunun çatışmazlığı, dərman müalicəsi ilə (böyümə hormonu əvəzləyici müalicə) idarə edilə bilər. Uşaqların böyüməsi və inkişafı izlənilir və müvafiq müalicə başlanır.
2. Akromeqaliya (böyümə hormonunun aşırı istehsalı)
Akromeqaliya, hipofiz vəzi tərəfindən çox miqdarda böyümə hormonu istehsal edildiyi bir vəziyyətdir. Uşaqlarda akromeqaliya, bədənin normadan artıq böyüməsi və üz hissələrində şişkinliklə nəticələnə bilər. Bu xəstəlik, adətən hipofiz şişləri və ya başqa bir problem nəticəsində meydana gəlir.
Simptomlar:
- Üzün, əl və ayaqların böyüməsi
- Böyümə sürətinin artması
- Hormon balansı pozulma nəticəsində yaranan digər problemlər (diabet, ürək-damar xəstəlikləri)
Akromeqaliya uşaqlarda nadir olsa da, böyümə hormonunun normadan yüksək istehsalı uşaqlarda ciddi fəsadlara yol aça bilər və müalicə edilmədikdə, uzun müddətli sağlamlıq problemləri yarada bilər.
3. Hipopituitarizm (hipofiz vəzi yetərsizliyi)
Hipopituitarizm, hipofiz vəzisinin bir və ya bir neçə hormon istehsal etməməsi vəziyyətidir. Bu vəziyyət, hipofiz vəzisinin müxtəlif xəstəliklər, şişlər və ya travmalar nəticəsində zədələnməsi ilə əlaqədar inkişaf edə bilər. Hipopituitarizm, uşaqlarda böyümə, inkişaf və hormon balansını pozan ciddi bir xəstəlikdir.
Simptomlar:
- Böyümə və inkişafda gerilik
- Enerji azalması
- Cinsi inkişafın pozulması
- Aşağı qan təzyiqi
- Çox yavaş və ya ümumiyyətlə olmayan böyümə
Hipopituitarizm müalicəsi, hormon əvəzləmə müalicəsi ilə həyata keçirilir. Uşaqların hormon səviyyələri izlənir və ehtiyac olduqda müvafiq hormonlar təyin edilir.
4. Prolaktinoma (Prolaktin şişləri)
Prolaktinoma, hipofiz vəzi tərəfindən prolaktin hormonunun artıq istehsalına səbəb olan benign (xərçəng olmayan) şişlərdir. Bu vəziyyət, uşaqlarda nadir olsa da, böyümə və inkişaf problemləri yarada bilər. Həddindən artıq prolaktin, cinsi inkişafın və böyümənin pozulmasına yol aça bilər.
Simptomlar:
- Tüklənmə və bədən şəkillərində dəyişikliklər
- Yavaş böyümə
- Cinsi inkişafın pozulması
Prolaktinoma müalicəsi, dərmanlarla prolaktin səviyyələrini tənzimləmək və şişi kiçiltmək məqsədilə həyata keçirilir.
5. Hipofiz şişləri
Hipofiz vəzisində yaranan şişlər, hormonal balansı poza bilər və uşaqlarda böyümə, inkişaf və digər fizioloji proseslərə təsir edə bilər. Bu şişlər, bəzən böyümə hormonunun aşırı istehsalına səbəb olan akromeqaliyaya, bəzən də böyümə hormonunun çatışmazlığına səbəb ola bilər.
Simptomlar:
- Baş ağrısı
- Görmə problemləri
- Yavaş böyümə
- Endokrin (hormon) pozulmaları
Hipofiz şişlərinin müalicəsi, şişin növünə və yerləşməsinə görə cərrahi əməliyyat və ya dərman müalicəsi ilə həyata keçirilir.
Nəticə
Uşaqlarda hipofiz xəstəlikləri, bədənin böyüməsini, inkişafını və hormon balansını təsir edən ciddi xəstəliklərdir. Bu xəstəliklərin erkən diaqnozu və müalicəsi, uşaqların sağlam inkişafını təmin etmək və gələcəkdəki ciddi sağlamlıq problemlərindən qorunmaq üçün çox vacibdir. Hipofiz xəstəliklərinin müalicəsi, dərman terapiyası, hormon əvəzləmə müalicəsi və bəzən cərrahi müdaxilə tələb edə bilər.